'Contracciones', a crónica

Lembro o 2018 coma o ano no que quedei durmida nun semáforo. Non lembro pechar os ollos pero si o son forte do claxon ás miñas costas e espertar de golpe, coa boca seca e o estómago revolto coma quen acaba de se erguer dunha sesta que non chegou a nada ou que ía ser de dez minutos, sanadores, e rematou sendo de máis de tres horas e así o corpo esperta descolocado, como non recoñecendo onde está o día e a noite sobre a pel e se esa roupa que levamos debería ser a axeitada ou lle debemos unha ducha e ir tirando. Tamén lembro dese ano a ferida interna ao chegar a casa e que a nena non me chamase mai, porque pasaba tanto tempo fóra que atopara outra.

Lembro o 2018 como o ano da decisión, malia que non se concretase ate o 2020. 

Candela Peña e Pilar Castro esgrimen diálogos ferintes en Contraccións e eu lembro parte da miña biografía reflectida no escenario, parte da biografía de amigas e amigos reflectida do escenario, parte do se pasado e do seu presente. Cando a emoción se torna demasaido vívida, como na lembranza da filla que non me deixaba ser nai, aguanto a respiración concentrando unha especie de bola imaxinaria que gardo na boca do estómago, debrúzome contra a barreira que separa a miña posición da do técnico que opera a función e apreto os dentes.

Lembro a visita ao dentista.

Paloma: tes as moas totalmente desgastadas, ¿apretas moito os dentes?

Eu: non, eu non aperto os dentes.

Paloma: Podes mentirme o que queiras pero o teu corpo di todo o contrario.

Eu: Eu non son consciente de apertar os dentes, sempre estou así.

Emma e xefa son os dous personaxes en escena da achega escénica de Producciones Come y calla, a escenografía fixa ilustra unha sala de xuntas ou o despacho dun superior, aséptico pero co indispensable, adivínase unha cafeteira e un surtidor de auga, unha mesa cómoda desde a que sentarse e falar na distancia ou na cercanía, unha inmensa obra pictórica que nunca será arte pero que posiblemente se pagou a prezo de arte, unha combinación de cores cambiante segundo a tensión dramática da escena ou segundo o paso do tempo deste eletrocardiograma dun traballo que desde o principio, as moitas que pasamos por situacións semellantes, identificamos coma o propio infarto.

Ao principio é un pequeno control, un convite a revisar o teu xeito de traballar. A friaxe e a asertividade de Emma fan que a espectadora se sinta falsamente cómoda, como se a posición de poder exercida por ela puidese chegar a materializarse. Por outra banda a xefa, un acerto escoller un personaxe feminino desde o meu punto de vista para non caer en estereotipizacións de que a figura dominante puidese ser a dun home só polo feito de ser home e plasmar unha relidade de explotación laboral alén (malia que existe) da posible explotación e perpetuación do teito de cristal por cuestión de xénero (que tamén o haberá) manteñen distancia e a relación da empresa, entelequia sagrada que ditará todas as normas e cambios de normas ao longo da achega dramatúrxica, empeza a debuxarse. As preguntas da xefa parecen casuais, case amables. Estás ben cos compañeiros de traballo? Sodes amigos? Por que non sodes amigos? Hai algún problema? Hai algo que debeses contarme?

Lembro aquela vez que entrara a traballar un rapaz,  acabado de casar. Lembro que tivera que cancelar o seu dereito á viaxe de noivos por afectar á produtividade da empresa. Ninguén llelo agradeceu. Durante un tempo coido que o levou no peito coma unha sorte de medalla, agora entendemos que ese orgullo non paga a pena.

Que tal Emma, todo ben? A xefa móstrase robótica e amable en cada unha das súas entrevistas, acorralando a Emma a unha calexa semántica da que xa é imposible saír unha vez que as reglas establecidas no contraro, aquelas non lidas, quedan enunciadas. Tes algunha relación romántica con algún compañeiro de traballo ou amigo? E non, naquel momento seica non pero pouco a pouco establecerase unha entre Emma e Dani, da que nacerá un neno e que verá afectado o humor da empresa, non tanto os seus números, polo que a empresa, lamentablemente, decidirá trasladar a Dani á súa sede en Pontevedra.

Lembro aquela vez que chegaran tarde ao café, con cara de preocupación. A empresa pechara e a única oferta laboral estaba a dúas horas en coche. Acordaran, tras moito decidilo, que viaxaría a diario. O custe en combustilbe e mantemento do coche era elevado, pero supuña moito máis problema para as relacións familiares vivir fóra. Ninguén pronunciaba a dúbida coñecida de que pasaría o día que quedase durmido nos semáforos.

Ola Emma, pasa. Algo que me contar? Temos que te felicitar polo aumento de produtividade na empresa, en pouco tempo podería haber un ascenso pero… claro, isto non vai ser para ti esta vez. 

Lembro aquela vez, tras a súa baixa por depresión, por estrés, por demasiada carga para manter o rendemento laboral alén das horas cotizadas. Lémbroo saír do despacho apertando os dentes e o coa mirada perdida. Que non estou dando o mellor de min mesmo, díxome, que ao principio tiñan unhas expectativas moito máis altas en min, que xa non son quen era.

A empresa non ten corazón e tampouco os seus esbirros sen nome, sen fillas e fillos, sen inquendanzas sen tempo para perder o tempo coma Nuccio Ordine. A empresa xenera o desgaste e a hipertensión e goréntase nos beneficios, na deshumanización do elemento traballador, todas Emmas. A empresa perdura e nunca recoñece, agradece, establece que un proxecto de vida non é un posto laboral. 

Na distopía proposta na obra recoñecemos trazas da nosa realidade, feridas máis ou menos profundas, hipérboles que poderían ligarse con certas novas, con accidentes laborais, coa esixencia real pero emboscada polo medo a “non ser a traballadora do mes” en que establecemos que un traballo non é un proxecto de vida nin un motivo xustificable para a dependencia de ansiolíticos. 

Porén, a porta ao seu despacho fica aberta, o síndrome de Estocolmo e o medo ás cotizacións nulas presentes e o sistema a nos engulir en vermellos na antesala dun despacho triste con arte trasnoitada e café queimado en vasos de porexpán.